Holandija kao uzor za malobrojne narode

 

Antropologija nam kaže da ugrubo imamo dve vrste preživljavanja društava. 

Mnogobrojna - kolektivistička - kao u Kini,..., Egiptu preživljavaju pomoću snažne centralne vlasti, koja kordinira mega-radove bez kojih nije moguće preživeti – to je postignuto unifornošću, cenzurom, strogim kaznama, neslobodama; mega mašinom pokretanu ljudskim mišićima.

Malobrojna - individualistička - pak koriste forme liberalnog modela – koji postiče indivudue na kreativnost, konkurentnost, toleranciju, demokratske procese odlučivanja, uz složen sistem socijalizacije koji umogućuje višestruko umrežanaje, kao na primer u Holandiji. Pomoću - poldera (veštačke površine kopna preuzeta iz vode, na nivou nižem od nivoa mora, iz močvara, ušća, jezera, obalnih područja) dobija se "zemlja nagrada" tj. zemlja za potrebe poljoprivrede (od 1050., 3 žetve godišnje) i građevinarstva (treset). Voda zarobljena u ovom perimetru (poldera) se zatim crpi setom pumpi koje su već od 1080., pokretale vetrenjače. Odvodnjavanje zemljišta je olakšano mrežom kanala i basena, na kojima su postavljene mašine za brojne poslove gildi (mlinovi, strugare,..., kožare). Ovo je primer kako su malobrojni preživeli pomoću, znanja, učenja na greškama, humanizovanog rada i građanskog udruživanja nezavisno od stega feudalnog uređenja, kralja i crkve! Sve je to bilo moguće jer su razvili - gradske škole i fakultete - koji su građane naučili da svoja verovanja disciplinuju empirijom. Njihova - zapinjača - je od vetrenjača iz starih civilizacija nalik igračkama, proizvela moćnu mašinu koja nadomešta "malost" radnika. A "demokratska nauka i tehnika" su proizvele mega mašine koja max štede ljudsku energiju pa su mnogi od njih dobili mogućnost za razvoj bankarstva,..., prekookenasku trgovinu,..., put je to ka njihovom "zlatnom dobu" kada su postali čak (i) i kolonijalna sila.

 

*

 

Nije nekorisno da se prisetimo najvažnijeg – "Holandija" – to su zapravo bile brojne regije/područja, političke asocijacije, one su u srednjem veku zauzimala teritorije koje sada čine današnja Holandiju ali i Belgija, Luksemburg, mali delovi Francuske i Nemačke. Tu je nastalo rano empirijsko predviđanje obrasca za dinamički uravnoteženo okruženje, urbano i ruralno. O tome najbolje svedoče zapinjači koji su omogućili snažne vetrenjače (sistem isušivanja, navodnjavanja, spas od poplava). Što se tiče umetnosti, visoki srednji vek započeo je već 900. g s romanskim stilom. S porastom stanovništva od 10. veka pojavila se potreba za više poljoprivrednog zemljišta. Oko 1050. g počinje razdoblje društvenog rasta; posebno uvođenje 3 žetve u poljoprivredi omogućilo je da manje ljudi proizvodi više hrane. Otuda rast gradova, cvetaju zanati, cehovi i gilde, pa i zlatarski , bankartsvo i trgovina. Gradovi su postali moćni i odupirali su se moći plemstva i crkve; početak sloma feudalnog sistema. Osnovane su prve škole, prema idejama Karla Velikog. Puno malih gradova morali su međusobno sarađivati oko upravljanja nasipima i tsl. Od šest velikih gradova, četiri - Leiden, Haarlem, Delft i Gouda - leže u unutrašnjosti; od njih zavise brojni manji graodvi: Hoorn, Enkhuizen, Medemblik,...,Edam ; slično je sa Rotterdamom i gradovima oko njega. Da bi preživeli klimatske bagove sarađivali su - stvorili su - administrativno jedinsto. Mi ni u 21 veku nismo naučili da sarađujemo(!)

 

ZoranStokić

28.03.2025.