Svetski dan stanovništva: 10 činjenica o populaciji

Danas je Svetski dan stanovništva, a znate li koliko je Zemljana do sada hodalo planetom?

 

IZVOR: BBC NEDELJA, 11.07.2021. | 12:48 -> 10:19

 

 

U velikom holu Palate Saveznog izvršnog veća (SIV) u Beogradu svetsko stanovništvo od 1987. godine prebrojava "sat" koji je Jugoslavija dobila od Ujedinjenih nacija.

 

Te godine za vreme Univerzijade u Zagrebu rođen je Matej Gašpar - petomilijarditi stanovnik planete.

 

To je i bio razlog da "sat" stigne u Beograd, ali i da se 11. jul - Matejev rođendan proglasi Svetskim danom stanovništva.

 

Činjenica da je baš on bio petomilijarditi stanovnik planete je, prema rečima Petra Vasića, profesora demografije na Geografskom fakultetu u Beogradu - "puka slučajnost".

 

"Definitivno nije moguće predvideti tačno vreme i mesto rođenja pojedinačnog lica, stoga se može govoriti samo o tome da su UN izračunale kojom brzinom se uvećava svetska populacija i u tom smislu predvidele su u kom trenutku će svetsko stanovništvo dostići cifru od pet milijardi", kaže Vasić za BBC na srpskom.

 

Bosna i Hercegovina prva po izvozu, ali stanovnika

Smrt nije svuda ista

"Sat" koji broji populaciju

Osim podataka o svetskoj populaciji, &sat& broji i stanovništvo države u kojoj se nalazi. Pošto je napravljen i dobijen u vreme Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, broji stanovništvo te države/BBC

Osim podataka o svetskoj populaciji, "sat" broji i stanovništvo države u kojoj se nalazi. Pošto je napravljen i dobijen u vreme Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, broji stanovništvo te države/BBC

"Sat" je u Beograd doneo generalni sekretar Ujedinjenih nacija Havijer Perez de Kuljear Gera.

 

Poklon je primio tadašnji predsednik Predsedništva SFRJ Lazar Mojsov.

 

On i danas radi i broji stanovništvo sveta, ali i Jugoslavije.

 

Ipak, brojevi na njemu i aktuelni podaci o broju stanovnika se ne poklapaju.

 

Prema podacima sa "sata" broj stanovnika trenutno je nešto više do 8,3 milijarde, a očekuje se da će osmomilijarditog stanovnika Zemlja dobiti tek 2023. godine.

 

Međutim, podaci Ujedinjenih nacija pokazuju da trenutno na planeti živi oko 7,7 milijardi ljudi.

 

Procene su da bi 2100. godine svetska populacija mogla da dosegne broj od 11,2 milijarde, što će doneti niz problema.

 

Petar Vasić kaže da se projekcije stanovništva izrađuju na osnovu predviđenih stopa fertiliteta, mortaliteta i migracija.

 

"Razlike između projekcija i ostvarenog broj stanovnika proizilaze iz toga što se rađanje, smrtnost i migracije nisu kretali u pretpostavljenim okvirima. Upravo zbog toga i UN na svake dve godine izrađuju revizije svojih projekcija stanovništva."

 

Korona virus

Pandemija korona virusa koja je proglašena u martu 2020. i traje do danas i te kako je uticala na svetsko stanovništvo.

 

Do 11. jula 2021, zaraženo je ukupno 185,8 miliona ljudi, preminulo je više od četiri miliona.

 

Najviše žrtava Kovid-19 odneo je u Americi - 622.000, a slede Brazil sa 530.000 i Indija sa 407.000.

 

Na Balkanu, najviše ljudi je preminulo u Bosni i Hercegovini - više od 9.500.

 

Slede Hrvatska sa više od 7.200, Srbija - 7.067 i Severna Makedonija sa više od 5.480 žrtava.

 

Masovna vakcinacija u velikom broju zemalja počela je u zimu 2021, pa je taj proces u značajnoj meri usporio širenje virusa.

 

Pandemija Kovida 19 ubrzala je, barem privremeno, trend ka smanjenju nataliteta u Evropi, tvrdi Alana Armitaž, direktorka regionalne kancelarije Populacionog fonda Ujedinjenih nacija za Istočnu i Centralnu Evropu

 

Ona, međutim, tvrdi da usmeravanje pažnje na stope natalitea na pogađa suštinu.

 

"Umesto da brinemo o povećanju i smanjenju broja stanovnika, vreme je da prepoznamo da će nizak fertilitet vrlo verovatno opstati", kaže ona.

 

"Vreme je da se suočimo sa onime što treba uraditi da bismo pripremili naše privrede i društva za ovu gotovo neizbežnu demografsku budućnost".

 

Statistika s kraja 2020. godine - devet meseci pošto su uvedene prve mere izolacije - pokazuju nagli pad broja rođenih, više od 10 odsto u proseku u zemljama za koje su podaci dostupni.

 

Pandemija - i njen uticaj na reproduktivne izbore ljudi - počela je kada su stope fertiliteta u Evropi već bile vrlo niske.

 

U istočnoj Evropi masovna emigracija je produbila problem: ljudi ne samo da imaju manje dece, već odlaze iz matičnih zemalja da bi pronašli bolje mogućnosti negde drugde, navodi Armitaž.

 

Populacija i glad

U svetu se proizvodi dovoljno hrane za stanovištvo koje trenutno naseljava Zemlju.

 

Međutim, zbog neravnomerne raspodeljenosti hrane jedna od devet osoba na svetu gladuje.

 

Centralna Afrika je 2018. godine bila zemlja sa najviše gladnih, a broj gladnih se od 2000. godine povećao za 27 odsto.

 

Petar Vasić kaže da je daleko veći problem neravnomeran demografski razvoj, bipolarnost u prirodnom i migracionom kretanju stanovništva i socijalne, političke i bezbednosne tenzije.

 

"Posledice onoga što ljudi rade su sve vidljivije, a potrošnja prirodnih resursa ne prestaje da se uvećava, u tom smislu je sigurno da kapacitet planete, kada je broj stanovnika u pitanju, nije neograničen", kaže Vasić.

 

Na probleme prenaseljenosti ukazivao je i osnivač demografije Tomas Robert Maltus.

 

Njegovi pogledi na dinamiku rasta broja stanovnika su bili katastrofični. Predviđao je da će stanovništvo rasti znatno brže od rasta ponude hrane.

 

Prema njegovoj teoriji u budućnosti će se pojaviti velika nestašica hrane i glad, čije će posledice biti katastrofalne po ljudski rod.

 

Jemenska deca masovno umiru od gladi

10 činjenica o svetskoj populaciji

1.Srbija čini 0,1 odsto svetskog stanovništva

 

U Srbiji je 2018. godine, prema podacima Republičkog zavoda za statistiku živelo oko 6,9 miliona ljudi.

 

Prema procenama Ujedinjenih nacija taj broj je drastično veći i iznosi 8.732.653 stanovnika.

 

Po broju stanovnika Srbija je 98. zemlja na svetu, od 233 države koje su na listi UN-a.

 

Gustina naseljenosti je 100 stanovnika po kvadratnom kilometru.

 

Oko 60 odsto populacije živi u urbanim područjima.

 

Prosečna starost stanovnika je 40,2 godine, što Srbiju čini jednom od najstarijih nacija na svetu.

 

Broj stanovnika Srbije opao je u poslednjih 25 godina, a najveći je bio 1995. kada je na teritoriji Srbije živelo oko 9,9 milijardi ljudi.

 

Vasić kaže da je gotovo sigurno da će naredni popis stanovništva Srbije zabeležiti manje od 6,8 miliona stanovnika i da bi u narednih par međupopisnih intervala taj broj mogao da opada za po pola miliona ljudi.

 

2. U republikama nekadašnje Jugoslavije živi oko 21 milion ljudi

 

Osim podataka o svetskoj populaciji, naprava u SIV-u broji i stanovništvo države u kojoj se nalazi.

 

Pošto je napravljena i dobijena u vreme Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, broji stanovništvo te države.

 

Država se u međuvremenu raspala, a poklon Ujedinjenih nacija kaže da u njoj danas živi 28,3 miliona ljudi.

 

Prema dostupnim podacima, u republikama nekadašnje države živi oko 21 milion ljudi.

 

Po državama to izgleda ovako:

 

Crna Gora: 629.358 stanovnika, čini 0,01 odsto svetske populacije i 168 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika

Slovenija: 2.081.916 stanovnika, čini 0,03 odsto svetske populacije i 149 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika

Severna Makedonija: 2.086.760 stanovnika, čini 0,03 odsto svetske populacije i 148 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika

Bosna i Hercegovina: 3.501.730 stanovnika, čini 0.01 odsto svetske populacije i 135 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika

Hrvatska: 4.139.466 stanovnika, čini 0.05 odsto svetske populacije i 131 je zemlja na listi UN-a po broju stanovnika

3."Zemljana"ima 7,7 milijardi

 

Na Zemlji trenutno živi oko 7,7 milijardi ljudi.

 

Procene UN-a koje su osamdesetih godina prošlog veka napravljene za 2019. godinu bile su više za oko 600.000.

 

Svakog dana se širom sveta rodi oko 220.000 ljudi, dok oko 95.000 umre.

 

Od početka ove godine rodilo se oko 74 miliona ljudi, a umrlo je oko 31 milion.

 

4.Od jedne do osam milijardi pa na dalje

 

Iako brojčanik u SIV-u pokazuje da na planeti već ima više od osam milijardi stanovnika, na Zemlji će toliko ljudi biti tek 2023.

 

Pre dva veka, dok su Srbi podizali Prvi ustanak 1804. godine, svet je dočekao milijarditog stanovnika.

 

Onda je svetska populacija krenula da raste brže:

 

dva milijarde - 1930.

tri milijarde - 1960.

četiri milijarde - 1974.

pet milijardi - 1987.

šest milijardi - 1999.

sedam milijardi - 2011.

osam milijardi - 2023.

devet milijardi - 2037.

deset milijardi - 2055.

 

 

5.Azija najnaseljenija

 

Kada je o kontinentima reč, gotovo dve trećine svih stanovnika sveta (oko 4,59 milijardi) živi u Aziji.

 

Sledi Afrika - 1,3 milijarde, Evropa - 743 miliona, Južna Amerika i Karibi - 658 miliona, Severna Amerika - 366 milinona i Okeanija - 42 miliona.

 

Istovremeno, Evropa ima najmanju stopu fertiliteta, dok je ta stopa najviša u Africi.

6.Deset država sa najviše stanovnika

 

Kina - 1,4 milijarde

Indija - 1,3 milijarde

Sjedinjene Američke Države - 330 miliona

Indonezija - 270 miliona

Brazil - 212 miliona

Pakistan - 204 miliona

Nigerija - 201 milion

Rusija - 144 miliona

Meksiko - 132 miliona

 

 

7.Deset država sa najmanje stanovnika

Vatikan - 799 stanovnika

Tokelau - 1.340 stanovnika

Nijue - 1.628 stanovika

Foklandska ostrva - 2.921 stanovnik

Sveta Jelena - 4.096 stanovnika

Montserat - 5.220 stanovnika

Sen Pjer i Mikelon - 6.375 stanovnika

Nauru - 11.260 stanovnika

Tuvalu - 11.393 stanovnika

Zajednica Valisa i Futune - 11.617 stanovika

Mnogo ljudi, a usamljeni?/BBC

Mnogo ljudi, a usamljeni?/BBC

8.Ljudi svih vremena

 

Ne postoje tačni podaci koliko je ljudi od nastanka modernog čoveka do danas živelo na Zemlji.

 

Prema nekim procenama, rođeno je ukupno oko 106 milijardi ljudi.

 

Druge procene su da je broj rođenih ljudi svih vremena između 45 i 125 milijardi, ali se većina procena kreće između 90 i 110 milijardi ljudi.

 

9.Četvrtina nereligioznih

 

Prema poslednjoj studiji, zasnovanoj na podacima iz 2010. godine i populaciji od 6,9 milijardi stanovnika, na Zemlji je živelo nešto više od 1,1 milijarde ljudi koji su se izjašnjavali kao nereligiozni. To je oko 23 odsto ukupne svetske populacije.

 

Istovremeno, na planeti je bilo oko 2,2 milijarde Hrišćana, oko 1,6 milijarde Muslimana, 1,03 milijarde Hindusa, 487 miliona Budista, kao i oko 14 miliona Jevreja.

 

 

Svetsko stanovništvo trenutno raste po stopi od oko 1,07 odsto godišnje, što je mali pad u odnosu na prethodne četiri godine.

 

Prosečan porast stanovništva procenjuje se na 82 miliona ljudi godišnje.

 

Procene su i da će do 2050. devet država učestvovati u polovini rasta svetske populacije.

 

To su Sjedinjene Američke Države, Indija, Kongo, Nigerija, Uganda, Etiopija, Pakistan, Tanzanija i Indonezija.

 

Očekuje se da će 2024. Indija prestići Kinu po broju stanovnika, da će Nigerija preteći SAD i postati treća najveća zemlja po broju stanovnika.

 

***

Komentar

***

 

Njutnova je nauka promenila paradigmu postojanja na planeti Zemlji, kako? Tako što je sada "naučna-tehnika"/tehnologija pojurila "vorp" brzinom (u Kini i starim civilizacijama, tehnika se veoma sporo razvijala). Posle industriske revolucije, posle medicine/farmacije (vakcine) ljudski se život produžio a stanovništvo enormno uvećalo. Sve što je ljudska vrsta do sada stvarala jesu razne ekološke niše, koje su bile odgovor vrste Homo sapiens na neki slučajan događaj – neku klimatsku promenu, neku slučajnu mutaciju, neko slučajno otkriće do kojeg je čovek došao; sve su to bile vremenske bifurkacione tačke koje su stvarale neku drugačiju budućnost. Homo sapiens je "osuđen" – da bi kao vrsta preživeo – na "prilagođavanje", tj. savladavanje tih slučajnosti traženjem načina kako da od tih slučajnosti napravi saveznika a ne neprijatelja. Nestanak ranijih civilizacija – Sumerana, Egipćana, Maja, Inka... – može da se posmatra u ključu prevlasti ideološkog mišljenja nad empirijom, što je za posledicu imalo njihovu nesposobnost da se odupru slučajnostima - da nađu odgovore-rešenja za izgradnju novih ekoloških niša, koje bi amortizovale te sličajnosti i pomogle im da prežive. Mi se sada zbog tolikog rasta stanovništva - nalazimo u bifurkacionoj tačci, jer smo "meta" virusa, nažalost prosečan stanovnik Zemlje svojim "ideološkim mišljenjem" ugrožava naš opstanak.

* 

Sticajem niza slučajnosti, nauka na Zapadu, koja je proizvela "ubrzanu, naučnu tehniku", industriske i druge revolucije; medicinu (tu je i farmacija, vakcine,....) je doprinela da od 1800 do 2021 stanovništvo na Zemlji ubrzano poraste od 1 milijarde na 7.7 milijardi. Druga strana medalje? Da bi se toliki narod prehranio i tsl, počelo je na mnogo mesta na planeti Zemlji da se odvija "narušavanje ekološke ravnoteže". Krče se, na pr, šume da bi se dobilo plodno zemljište. Počinje berba neke divlje biljke (za koju se pokaže da je jestiva); slično je sa divljim životinjama... Krče se šume i nisko rastinje da bi se gradili gradovi, infrastruktura.... jednom rečju Homo sapijens je poremetio "prirodno uspostavljenu ravnotežu" među vrstama na Zemlji, posledice? Bakterije i virusi koje žive preko 3 milijarde godina, traže "načine" kako da prežive u "novim" okolnostima...Kovid je samo "blaga opomena" šta nas čeka u budućnosti ako ne počnemo "da učimo na greškama" (naročito oko ekološke neravnoteže izazavne tako ubrzanim rastom stanovništva).

Zoran Stokić

11.07.2021.