Dzon Grant (John Graunt)

demograf-epidemiolog amater

 

U primarnu kulturnu empirijsku matricu Engleza ugrađeno je da je „znanje moć – od koga zavisi opstanak“ – to u kombinaciji sa institucijama koje omogućuju postojanje slobodnih rasprava - vodi ka opštem dobru i opstanku društva. Opstanak zavisi od znanja i operacionalnih sposobnosti građana. Na primer: Dzon Grant (John Graunt) trgovac galanterije koji je voleo matematiku - hteo je da pomogne društvu da preživi epidemiju kuge – postaje začetnik „demografije“ i „epidemiologije“ (termin je iz 19 veka). Naučnik – amater je napisao knjigu 1662. „Prirodna i politička posmatranja“ prikupio je statističke podatke o zdravlju stanovništva u poslednjih 50 godina (navodi  uzroke smrti) i prikazao ih u tabelama (Graunt je čitaocu morao objasniti kako se čita njegova knjiga, jer nikada ranije nisu videli nešto slično). Graunova statistika podataka o zdravlju stanovništva bila je ogroman korak napred u medicini. Iako amater primljen je u kraljevsko akademsko društvo (tu negde se pojavio i Njutn sa svojim ručno izrađenim teleskopom).

Predistorija Graunovog poduhvata. Bubonska kuga, koja je nastala u Kini pre 4000 g u više navrata je sejala smrt i po Evropi, u 6 veku pa ponovo oko 1300-ih i periodično se ponavljala tri veka, dovela je do velike promene u načinu na koji se bolest posmatrala. Ljudi su sada na počecima epidemije pokušavali da pobegnu iz područja zahvaćenih bolestima, ali su često odlazili prekasno. To je sve uzrokovalo paniku, haos, nerede i bezakonje. Vlasti su nastojale da suzbiju paniku. Engleski kralj Čars II doneo je važnu odluku - da prikuplja podatke o stanovništvu, kako bi ljudi, kad se pojavi kuga, mogli znati gde se ona nalazi, i stoga planirali bekstvo na vreme. Pokazalo se da je ta odluka bila ključni fenomen u istoriji epidemiologije. Informacije o broju i lokaciji umrlih od kuge štampane su i distribuirane svake nedelje. Crkva je angažovana da pomogne u prikupljanju ovih ključnih informacija. Od crkvenih službenika, koji su već evidentirali rađanja i umiranja, zatraženo je da navedu koje su to smrti od kuge. Da bi dobila ove podatke, crkva je slala časne sestre u kuće umrlih, dijagnoza se lako postavljala - u toku bolesti javljale su se ganglije u slabinama zvane buboni, bile su pune crne krvi, a ta je boja obelezila tu bolest i epidemiju.

 

 

Zoran Stokić

16.03.2021.